Florian Jaroszewicz jest znany przede wszystkim jako autor obszernej hagiografii zatytułowanej „Matka świętych Polska”. Jacek Jaroszewicz, w zakonie zwany Florianem, urodził się 16 sierpnia 1694 roku w Chełmie, jako syn mieszczan Józefa i Heleny¹. O jego wczesnej młodość nie zachowały się prawie żadne informacje. Kiedy ukończył szesnasty rok życia, wstąpił w Sandomierzu do Zakonu Braci Mniejszych św. Franciszka Ściślejszej Obserwancji (reformaci). W zakonie tym pełnił liczne funkcje m.in.: lektora filozofii, teologii, gwardiana, kaznodziei, definitora prowincji, magistra nowicjuszów, wizytatora generalnego, zastępcy prowincjała, kustosza (prowincjała), a także generalnego archiwisty i chronologa jednej z kustodii, co świadczy, że cieszył się sporym uznaniem wśród konfratrów. Ojciec Florian zmarł 11 lutego 1771 r.

„Matka świętych Polska” Floriana Jaroszewicza została wydana 1767 r. w Krakowie. Jest ona doskonałym źródłem do poznania świadomości religijnej Polaków z połowy wieku XVIII, choć jednocześnie dziełem dość kontrowersyjnym. Autorzy encyklopedii kościelnych z przełomu wieków XIX i XX pod redakcją Nowodworskiego, jak również Chełmickiego zarzucali o. Florianowi „brak należytej krytyki”². Z kolei w sposób bardziej ostry wypowiedział się Karol Górski, który określił „Matkę świętych” – „pomnikiem narodowej próżności”, a Jaroszewicza jako „typowe zjawisko czasów saskich”³.

We wstępie do „Matki świętych” hagiograf podaje kryteria, na podstawie których uznawał, kto zasłużył, by znaleźć się pośród osób godnych naśladowania⁴. Wymienia on trzy kryteria doskonałości: praktykowanie cnót, wielkie „przewagi” (czyny) dla Boga oraz życie radami ewangelicznymi. Oczywiście nie wszyscy „święci” spełniają każde z tych trzech kryteriów, czasami hagiograf postawione przez siebie we wstępie postulaty traktuje bardzo minimalistycznie. Dlatego też zdarza się, że zupełnie przeciętną postać znajdziemy obok prawdziwego wirtuoza ascezy. Artykuł ten nie jest jednak miejscem, by zastanawiać się nad stosowanymi przez Jaroszewicza kryteriami doboru kandydatów. Ze względu na interesujące nas obyczaje religijne, szczególnie ciekawa wydaje się praktyka rad ewangelicznych i czyny dla Boga podejmowane przez Jaroszewiczowych świętych, na czym skupię się w niniejszej pracy.

Rady ewangeliczne

Autor „Matki świętych” podkreśla w żywotach praktykowanie rad ewangelicznych: czystości, posłuszeństwa, ubóstwa i to nie tylko przez osoby zobowiązane ślubami zakonnymi do ich zachowywania, ale także przez osoby innych stanów. Przestrzeganie rad ewangelicznych przyjmowane było w Kościele jako pewien rodzaj ascezy koniecznej do kroczenia drogą doskonałości i tak też rozumuje o. Florian.

Czystość

Ubóstwo

Posłuszeństwo

Przewagi dla Boga

Dzieła miłosierdzia

Kaznodziejstwo i apostolstwo

Asceza. Motywacje i formy

---

1 Najobszerniejszą biografię F. Jaroszewicza znajdziemy w: J. Styk, Życie i dzieło o. Floriana Jaroszewicza reformata (1694-1771), w: „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, t.XXXV, z.4,1988. Wprawdzie A. Zakrzewski podaje, że Jaroszewicz był pochodzenia szlacheckiego, jednak nie wskazuje na źródła, z którego zaczerpnął tę informację; Por. A. Zakrzewski, Społeczna funkcja „Matki świętych Polski” w kulturze polskiej XVIII wieku, w: „Euhemer. Przegląd Religioznawczy” 1974, nr 1, s.34. Wiarygodny jest raczej J. Styk, który powołuje się na dokumenty z „Archiwum Prowincji Franciszkanów-Reformatów w Krakowie”.

2 Encyklopedia kościelna podług teologicznej encyklopedii Wetera i Weltego z licznemi jej dopełnieniami przy współpracy kilkunastu duchownych i świeckich osób wydana przez ks. M. Nowodworskiego, t.VIII, Warszawa 1876, s.575; Podręczna encyklopedia kościelna, pod red. Ks. Z. Chełmickiego t.17-18, Warszawa 1909, s.407.

3 K. Górski, Od religijności do mistyki. Zarys życia wewnętrznego w Polsce, cz.1, Lublin 1962, s.204; Na temat „Matki świętych Polski”, oprócz wspomnianych już autorów, o dziele Jaroszewicza pisali: P. Sczaniecki, Służba Boża w dawnej Polsce. Studia o Mszy św., seria 2, Poznań 1966; F. Świątek, Z dziejów polskiego żywotopisarstwa świętych, Lublin 1937; J. Tazbir, Sarmatyzacja katolicyzmu w XVII wieku, w: Wiek XVII – Kontrreformacja – Barok. Prace z historii kultury, pod red. J. Pelca, Wrocław 1970.

4 Por. F. Jaroszewicz, „Matka świętych”, t.1, s.xxi, Poznań 1893. W niniejszym artykule opieram się na trzecim wydaniu „Matki świętych” – Poznań cz.1 i 2 1893, cz.3 1894, cz.4 1896, oprac. ks. A. Kantecki.

5 Por. ibidem, t.1, s.140, t.3, s.167, 263, t.4, s.43.